کهکشان آندرومدا
کهکشان آندرومدا-M۳۱ بزرگترین کهکشان در گروه کهکشانهای محلی است و در فهرست چارلز مسیه M۳۱ نامگذاری شدهاست. این کهکشان در فاصله ۲٬۵۵۵٬۰۰۰ سال نوری جای دارد. گروه کهکشان محلی شاملM۳۱،M۳۲،M۳۳،M۱۱۰ و کهکشان راه شیری است. این جرم آسمانی با چشم غیرمسلح دیده میشود. برای نخستین بار به دست عبدالرحمن الصوفی به نام ابر کوچک (Little Cloud) شناخته شده بود، در حالی که چارلز مسیه آن را در ۱۳ آگوست سال ۱۷۶۴ در کاتالوگش به ثبت رسانید. تا زمان زیادی گمان میشد که آندرومدا نزدیکترین کهکشان به ماست، حتی ویلیام هرشل هم این لغزش را کرد. جرم این کهکشان نزدیک به ۳۰۰-۴۰۰ میلیارد برابر جرم خورشید است. نظریهها در مورد آندرومدا زمانی تغییر کرد که ادوین هابل، ستاره شناس پُرآوازه، با تلسکوپ ۱۰۰ اینچی ساخته شده در سال ۱۹۱۷ نزدیک لس انجلس توانست برای نخستین بار ستاره مشخصی را در بازوهای این کهکشان پیدا کند. این ستارهها مانند ستارههای فراوانی هستند که در کهکشان راه شیری میتوان پیدا کرد ولی آنها بسیار کم نور بودند. ادوین هابل همچنین سه ستارهٔ متغیر را پیدا کرد که یکی از آنها جزء متغیرهای قیفاووسی بود، متغیرهایی که تغییرات درخشندگی آنها قابل پیش بینی بود. این ستارگان و متغیرهای پیدا شده به دست ادوین هابل او را به این اندیشه وا داشت که این کهکشان نمیتواند یک خوشهٔ ستارهای در کهکشان ما باشد، بلکه این یک کهکشان بسیار دور از ما است.
خوشه دوشیزه (سنبله)
کهکشانهای فعال و غیر عادی
از همه کهکشانها میزان آشکاری بازتابالکترومغناطیسی ساطع میشود. برخی کهکشانها، به گونهٔ غیر عادی، مقادیر فراوانی تابش دارند. این کهکشانها، کهکشانهای فعال نامیده میشوند. انرژی آنها از منبعی با جرم بسیار زیاد اما به هم فشرده که در میانه کهکشان فعال جای دارد تأمین میشود. انرژی بیش تر گونه اشعه ایکس، موج رادیویی و همچنین نور است و میزان انرژی آزاد شده به اندازهای زیاد است که نمیتوان تصور کرد ستارهها آنرا بوجود آورده باشند. ستاره شناسان بر این باورند که تنها جسمی که قادر است این مقدار انرژی را آزاد کند یک حفره سیاه فوق العاده پر جرم است. بنابر این، علت اینکه برخی کهکشانها از جمله کهکشان خودمان انرژی کمابیش کمی آزاد میکنند این است که حفره سیاه میانهای کوچکی را در میان گرفتهاند.
به نظر میرسد که کوازارها (ستاره نماها) هسته فعال کهکشانهای دور دست باشند. آنها درخشانترین، شتابانترین و دورترین اجرام شناخته شده در جهان هستند. کوازارها همانند ستارگان از سطح زمین به مانند یک نقطه نورانی خیلی ریز دیده میشوند. اگر چهکوازارها تنها به اندازه سامانه خوردشید (منظومه شمسی) هستند، نور برخی از آنها مسافتی نزدیک به ۱۰ میلیارد سال نوری را میگذراند تا به ما برسد. ما برای اینکه بتوانیم چنین اجرام دوری را شناسایی کنیم نیاز به تابش زیاد نور آنها داریم. تشعشع انرژیبعضی از کوازارها حدود ۱۰۰ برابر تشعشع کهکشانهای بزرگ است. با گسترش جهان کوازارها که در لبه خارجی آن جای دارند بسرعت از زمین فاصله میگیرند. دورترین کوازارهایی که قابل رویت حدود ۱۲ میلیارد سال نوری در جهت انتهای قابل مشاهده جهان قرار دارند. به خاطر زمان زیادی که طول میکشد تا نور کوازارها به زمین برسد، این کهکشانها ستاره شناسان را قادر میسازند تا جهان را در نخستین مراحل شکل گیری، مورد مطالعه قرار دهند. کوازارها فوق العاده درخشان و در عین حال بسیار مهم فشرده میباشند. در سنجش با گستره کهکشان راه شیری که ۱۰۰٬۰۰۰ سال نوری میباشد، کوازارها قطری برابر با چند روز یا هفته نوری را تشکیل میدهند.
تمامی کهکشانها، موج رادیویی، نور قابل رویت و انواع تشعشع از خودشان تولید مینمایند. انرژی رادیویی یک کهکشان رادیوییخیلی متراکم تر از انرژی کهکشانهای معمولی است. این انرژی از دو قطعه خیلی بزرگ، یا ابرهای عظیم الجثه متشکل از ذرات در حال دور روشن از کهکشانها تشتشع مییابند. این ابرهای عظیم از فورانهای گازی که از مرکز کهکشان با سرعتی معادل یک پنجم سرعتنور خارج میشوند، در آسمان شکل میگیرند. به نظر میرسد که فوران این انرژی عظیم توسط یک حلقه پیوستگی صورت میگیرد که یک حفره سیاه خیلی متراکم را در بر میگیرد و در مرکز کهکشان واقع است. از هر یک میلیون کهکشان فقط یکی از آنها یک کهکشان رادیویی است.
تصادم کهکشانها
بیشتر کهکشانها از کهکشانهای همسایه خود صد هزار سال نوری فاصله دارند. به هر روی، برخی از کهکشانها تا اندازهای به یکدیگر نزدیک میشوند که نیروی گرانش دو سویه آنها اشیاء موجود در کهکشانها دیگر را به پیرامون خود میکشد و این ماجرا باعث بوجود آمدن تودههایی به نام دنبالههای کشندی میگردد، که این دنبالهها مانند پلی کهکشانها را به یکدیگر وصل مینمایند. نزدیکی بیش از اندازه کهکشانها ممکن است، همراه با تصادم آنها گردیده و به دنبال این رخداد یک دگرگونی بنیادی در شکل ظاهری آنها رخ دهد.
خوشههای کهکشانی بیشتر کهکشانها جزو خوشهها یا گروههای کهکشانی هستند که توسط نیروی گرانش در کنار هم باقی میمانند.کهکشان راه شیری جزو خوشهای کوچک و با شکل ناهمگون است که گروه محلی خوانده میشود. خوشههای ناهمگون دربرگیرنده شمار گوناگونی از چند کهکشان یا چندین هزار کهکشان از انواع گوناگون هستند. خوشه سامانمند دربرگیرنده نزدیک به ۱۰۰۰ کهکشان میباشد که بصورت فشردهای گرد هم آمده و شکل کمابیشکروی، بوجود آوردهاند، بیشتر این کهکشانها بیضوی هستند. حتی در چنین گروه بهم فشردهای، کهکشانها از یکدیگر صدها هزار سال نوری فاصله دارند. خوشههایی که در کنار هم جای دارند، ساختارهای بزرگتری به نام ابرخوشه تشکیل میدهند. دورترین شیء قابل دیدن با چشم غیر مسلح در جهان صورت فلکی آندرومدا است. این کهکشان در فاصلهای برابر ۲٫۲ میلیون سال نوری از زمین جای دارد. نزدیکترین کهکشانها به کهکشان راه شیری ابرهای ماژلانیبزرگ و کوچک میباشند که به ترتیب در فاصلهای حدود ۱۷۰٬۰۰۰ و ۱۹۰٬۰۰۰ سال نوری از زمین جای دارند.
گروه محلی
کهکشان ما جزو خوشه کوچکی متشکل از ۳۰ کهکشان است که گروه محلی نام دارد. این گروه فاقد عضو مرکزی است، اما بزرگترین کهکشانها که دارای جرم بیشتری هستند یعنی کهکشان ما و کهکشان آندرومدا مراکز دو زیر گروه هستند. پس از این دو کهکشان بزرگترین کهکشان این گروه، کهکشان مارپیچی M33 و ابر ماژلانی بزرگ میباشند. اعضای دیگر گروه کهکشانهای کوچک کم نور بیضوی یا کهکشانهای نامنظم هستند. این گروه شاید اعضای دیگری هم داشته باشد که به دلیل کم نور بودنشان تا به حال دیده نشدهاند.
ابر خوشهها
ابر خوشهها به شماری خوشههای کهکشانی اطلاق میشود که در ردیف بزرگترین ساختارهای جهان قرار دارند. هر ابر خوشه ممکن است شامل ۱۰ خوشه پر کهکشان باشد که شکل رشته درخشان مارپیچ یا نواری به خود گرفتهاند. این ساختار شاید تا یکصد میلیون سال نوری طول داشته باشد، خوشهای که ما جزء آن هستیم. یعنی گروه محلی، بخشی از ابر خوشه محلی است. این ابر خوشه شامل چند صد خوشه کهکشان میشود. نوارهای ابر خوشه مرزهای خلا بین ابر خوشهها را تشکیل میدهند. ستاره شناسان موفق به کشف ساختاری شدهاند که حتی از ابر خوشهها هم بزرگتر هستند، این ساختار دیوار کبیر نام گرفت. دیوار کبیر متشکل از ابر خوشهها و خوشههای پراکنده بزرگ کشیده میباشد. ساختار مذکور حجمی درحدود ۲۶۰ در ۷۳۰ در ۳۰ میلیون سال نوری را اشغال میکند. به گمان ستاره شناسان جهان شامل تعداد زیادی از چنین دیوارهایی است که در عرضی از خلا برابر با ۴۰۰ میلیون سال نوری پراکنده شدهاند.
کهکشانخواری
اغلب در قسمت مرکزی خوشهای که در برگیرنده انبوهی از کهکشانها است، یک کهکشان عظیم بیضوی قرار دارد. حجیمترین کهکشانهای شناخته شده در مراکز چنین خوشههایی یافت میشوند. مشاهدات خاطر نشان میکنند که حجیمترین کهکشانهای چنین خوشههایی به کهکشان عظیم مرکزی ملحق میشوند. به این فرآیند، کهکشانخواری گفته میشود. کهکشانخوار ممکن است بیش از یکهسته داشته باشد.
خوشه دوشیزه(سنبله)
این خوشه نامنظم که حداقل از ۱۰۰۰ کهکشان تشکیل یافتهاست، ۶ میلیون سال نوری عرض و ۶۰ میلیون سال نوری طول دارد.
نام کهکشان فاصله ([[ راه شیری صفر مارپیچی ابر ماژلانی بزرگ ۱۷۰٬۰۰۰ نامنظم مارپیچی ابر ماژلانی کوچک ۱۹۰٬۰۰۰ بی قائده (نامنظم) ان. جی. سی ۶۸۲۲ ۱٬۸۰۰٬۰۰۰ بی قائده (نامنظم) آی. سی ۵۱۵۲ ۲٬۰۰۰٬۰۰۰ بی قائده (نامنظم) دبلیو. ال. ام ۲٬۰۰۰٬۰۰۰ بی قائده (نامنظم) آندروما ۲٬۲۰۰٬۰۰۰ مارپیچی آندروما۱ ۲٬۲۰۰٬۰۰۰ بیضوی آندروما۲ ۲٬۲۰۰٬۰۰۰ بیضوی آندروما۳ ۲٬۲۰۰٬۰۰۰ بیضوی ام ۳۲ ۲٬۲۰۰٬۰۰۰ بیضوی ان. جی. سی ۱۴۷ ۲٬۲۰۰٬۰۰۰ بیضوی ان. جی. سی ۱۸۵ ۲٬۲۰۰٬۰۰۰ بیضوی ان. جی. سی ۲۰۵ ۲٬۲۰۰٬۰۰۰ بیضوی ام ۳۳ مثلث ۲٬۴۰۰٬۰۰۰ مارپیچی آی سی ۱۶۱۳ ۲٬۵۰۰٬۰۰۰ بی قائده (نامنظم) دی. دی. او ۲۱ ۳٬۰۰۰٬۰۰۰ بی قائده (نامنظم) حوت ۳٬۰۰۰٬۰۰۰ بی قائده (نامنظم) جی. آر۸ ۴٬۰۰۰٬۰۰۰ بی قائده (نامنظم) آی. سی ۱۰ ۴٬۰۰۰٬۰۰۰ بی قائده (نامنظم) قوس ۴٬۰۰۰٬۰۰۰ بی قائده (نامنظم) اسب بالدار ۵٬۰۰۰٬۰۰۰ بی قائده (نامنظم) اسد (آ) ۵٬۰۰۰٬۰۰۰ بی قائده (نامنظم)