انواع کهکشان از نظر ریخت شناسی

• کهکشان نامنظم

کهکشان‌های ناهمگون یا بی قائده هیچ شکل یا ساختار سامان‌مندی ندارند، آنها دارای جرم بیشتری از کهکشان‌های دیگر هستند و بیشتر ستارههای موجود در آنها دارای طول عمر کم و درخشان می‌باشند. با وجود اینکه بسیاری از کهکشان‌های ناهمگون در بر گیرنده نواحی تابان گازی هستند که ستارهها در آنها ساخته می‌شوند، بیشتر گاز میان ستاره ای کهکشان‌ها بایستی فشرده شوند تاستارههای تازه‌ای بسازند. نزدیک به پنج درصد از هزار کهکشان درخشان را کهکشان‌های نهمگون تشکیل می‌دهند. این در حالی است که یک چهارم کهکشان‌های شناخته شده نیز کهکشان‌های ناهمگون هستند.

• کهکشان مار پیچی

کهکشان‌های مارپیچی دارای بازوهایی هستند که شکلی مارپیچی در پیرامون بر آمدگی میانه‌ای یا هسته، قرصی ایجاد می‌کنند که چرخش هسته با چرخش بازوهای آن همراه می‌شود. جوان‌ترین ستارههای کهکشان‌های مارپیچی در بازوهای کم توده یافت می‌شوند و ستاره‌های کهن بیش تر در هسته فشرده جای دارند. کهن‌ترین ستاره‌ها در هاله‌های کروی پراکنده جای دارند و پیرامون قرص کهکشانی را فرا گرفته‌اند. این بازوها همچنین دارای غبار و گاز فراوانی هستند که منجر به ساخته شدن ستارههای تازه می‌شود.

• کهکشان مارپیچی میله‌ای

یک کهکشان مارپیچی میله‌ای دارای یک هسته برآمدگی میانه‌ای کشیده شده و میله‌ای شکل است. همزمان با چرخش هسته این طور به نظر می‌رسد که در هر سوی هسته یک بازو نیز می‌چرخد. برخی ستاره شناسان بر این باورند که کهکشان راه شیری نیز یک کهکشان مارپیچی میله‌ای است. شکل کهکشان‌های مارپیچی و کهکشان‌های مارپیچی میله‌ای از کهکشان‌های با برآمدگیهای میانه‌ای بزرگ با بازوهای نه چندان به هم پیوسته تا کهکشاهای با برآمدگی‌های مرکزی کوچک و بازوهای آزاد متغیر است. اگر چه کهکشان‌های مارپیچی و مارپیچی میله‌ای پیش از این به عنوان دو گونه کهکشان جدا دسته بندی می‌شدند، ولی امروزه ستاره شناسان آنها را همانند می‌دانند.

• کهکشان بیضوی

کهکشان‌های بیضوی از دید شکل، از شکل بیضی‌گون (شبیه توپ راگبی) تا شکل کروی متغیر هستند و اشکالی میان این دو نیز یافت می‌شوند. به وارونهٔ کهکشان‌های دیگر که نوری آبی از ستارههای فروزان و کم عمر منعکس می‌کنند، کهکشان‌های بیضوی زرد رنگ دیده می‌شوند. علت این امر ایستادن ساخته شدن ستاره‌ها در این کهکشان‌ها می‌باشد که در نتیجه کمابیش همهنور آنها از ستاره‌های غول سرخ که دارای طول عمر زیادی هستند به دست می‌آید.

تصویر کهکشان کوتوله ان‌جی‌سی ۴۴۴۹ که توسط تلسکوپ هابل ثبت شده‌است

تصویر کهکشان بیضی شکل و غول پیکر ESO 325-G004

نگاره شبیه سازی شده از یک سیاه‌چاله

کهکشان فراتر از زمین

کهکشان‌ها سامانه‌هایی بزرگ و با اندازه و مرزی مشخّص هستند که از ستاره ها، بقایای ستاره‌نماها (شبه ستاره‌ها)، ماده تاریک،گازها و گرد غبارهای میان ستاره‌ای که با نیروهای گرانشی به گرد هم آمده‌اند، تشکیل یافته‌اند. کوچکترین کهکشان‌ها دارای پهنایی برابر با چند صد سال نوری، شامل نزدیک به ۱۰ میلیون ستاره هستند. بزرگترین کهکشان‌ها تا ۳ میلیون سال نوری پهنا دارند و شامل بیش از ۱۰۰۰۰۰ میلیارد ستاره هستند. ماده تاریک در اخترشناسی و کیهانشناسی، ماده ای فرضی است که چون از خود شید(نور) (امواج الکترومغناطیسی) گسیل یا بازتاب نمی‌کند، نمی‌توان آن را مستقیماً دید اما از اثرات گرانشی موجود بر روی اجسام مرئی، همانند ستاره‌ها و کهکشان‌ها، می‌توان به وجود آن پی برد. درک و تجسم ماده تاریک آسان نیست اما در دانش ستاره شناسی حائز اهمیت است.

  تصویر یک کهکشان مارپیچ

 کهکشان ستاره فشان

کودک و مدرسه

حسین کوچولو از در مدرسه داخل نمی رود ، جیغ ، داد و فریاد که من مدرسه نمی خواهم.

علی هشت ساله در حالی که سر کلاس نشسته است، امیدوار است که معلم اسمش را نخواند. او پاسخ سؤال معلم را می داند، اما از اینکه بخواهد در برابر همه دانش آموزان کلاس صحبت کند، هراسان است. او در برابر دیگران نه تنها پاسخ سوال را فراموش می کند بلکه دچار تپش قلب و خشکی دهان می شود پاسخ اشتباه با خنده های زیرزیرکی همکلاسی ها به تجربه بسیار تلخی می انجامد که اضطراب کودک را در حین صحبت کردن میان عموم تشدید می کند. برای برخی کودکان، صحبت کردن در جمع فرصتی برای نشان دادن افکار آنهاست، ولی برای برخی دیگر، یک فشار روانی شدید است. اینها ترس هایی است که کودکان در این ایام به آنها دست و پنجه نرم می کنند .

آیا تا بحال با این حس فرزندتان مواجه شده اید ؟ و یا خود در دوران کودکی آن را تجربه نموده اید؟ بسیاری از کودکان این حرف را می زنند. البته این احساس، چندان طول نمی‌کشد. اما اگر این احساس ماندگار شد، چه؟

مدرسه رفتن هم بخشی از زندگیست و یک حقیقت. مدرسه کمک می کند پس بیایید کمی درباره مدرسه و اموری که در صورت تنفر از مدرسه باید انجام دهیم صحبت کنیم.

یک کودک مدرسه هراس به خانه ای تعلق دارد که وضع مالی آن رضایتبخش و به احتمال زیاد به جای آنکه فاقد جو عاطفی باشد، از آن سرشار است، هوش اینگونه کودکان از حد متوسط بالاتر است. نتیجه ای که تاکنون به دست آمده است حاکی از آن است که ممکن است کودکان با هر سطح هوشی، با هر زمینه اجتماعی و از هر خانواده ای و با هرگونه آرمانی، به مدرسه گریزی یا هراس از مدرسه دچار شوند. اصطلاح هراس از مدرسه اصطلاحی جامع و فراگیر است، ریشه بیشتر این حالات همان ترس از ترک خانه است و اگر کودک را وادار به این کار بکنیم، اضطراب او به هراس مبدل می شود. مدرسه نماینده دنیای خارج و نوعی واقعیت است که با واقعیتی که کودک در خانه تجربه کرده متفاوت است، بعضی از کودکان مواجهه با این واقعیت را نمی توانند تحمل کنند و از این رو به آن چیزی روی می آورند که برای آنها مانوس تر است. مدرسه غالبا نخستین مکانی است که کودک ناگزیر است که بدون حمایت مادرش در آن روزگار بگذراند.

یکی از عوامل عمده هراس از مدرسه عبارت است از آن آشفتگی ای که کودکان در صورت تغییر مدرسه احساس می کنند، به ویژه اگر این تغییر مربوط به انتقال از دوره اول به دوره دوم متوسطه باشد. برای آنها که سازش یافتن با محیط جدید هنگامی که برای نخستین بار به مدرسه ای پذیرفته می شوند کاری دشوار است، مدرسه موقعیت ویژه تنش زایی می شود

زمین شناسی تاریخی (Historical Geology )

زمین شناسی تاریخی ،‌ شاخه ای از علم زمین شناسی است که به مطالعه ی تغییراتی که در کره ی زمین  و موجودات زنده ی آن – از بدو پیدایش آن تا کنون رخ داده است – می پردازد . این مطالعات علاوه بر بعد زمانی ، بعد مکانی این تغییرات را نیز شامل می شود . بنا بر این به نظر می رسد که تعیین حوادث مهم زمین شناسی ( نظیر کوهزایی های مهم ، فورانهای آتشفشانی مهم ، جدایی قاره ها و...)‌ از درجه ی اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

قدیمی ترین شهابسنگها و قدیمی ترین سنگهای یافته شده از کره ی ماه دارای قدمتی بیش از 6/4 میلیارد سال هستند .

همچنین قدیمی ترین سنگهای یافت شده بر روی کره ی زمین ، سنگهایی هستند که در آنها دانه هایی از جنس زیرکنیوم (Zircon )  بافت عمده ی سنگ را تشکیل می دهند . این سنگها در غرب استرالیا وجود دارند و دارای قدمتی بین 1/4 تا 2/4 میلیارد سال هستند . پیش از این ، قدیمی ترین سنگهای موجود بر روی کره ی زمین دارای سنی معادل 96/3 میلیارد سال بودند که از مناطق شمال غرب کانادا به دست آمده بودند.

علاوه بر تعیین سن رویدادهای زمین شناسی ، تعیین توالی آنها نیز بسیار مهم است . منظور از تعیین توالی رخدادها در یک منطقه ،‌ تقدم و تأخر آنهاست ؛‌ یعنی کدام رویدادها در ابتدا و کدام رویدادها پس از آن به وقوع پیوسته اند . علاوه بر آن ، تعیین موجودات زنده ی هر بخش از تاریخ کره ی زمین نیز ضرورت می یابد .

هر چه در لایه های رسوبی به بخشهای عمیقتر حرکت می کنیم ،‌ بیشتر به گذشته نزدیک می شویم.

برای آنکه قادر باشیم تا حوادث مهم گذشته ی کره ی زمین را بازسازی کنیم و به ترتیب زمانی آنها پی ببریم ، لازم است ابزاری در اختیار داشته باشیم تا به کمک آنها سن تقریبی حوادث را با دقت بالایی تعیین کنیم. یکی از این ابزار ، رادیو ایزوتوپها هستند . رادیو ایزوتوپها عناصری هستند که از نظر ساختار هسته ای ناپایدار بوده و با گذشت زمان ، هسته ی آنها دچار از هم پاشیدگی شده و به هسته های سبکتری تبدیل می شوند . به عنوان مثال هسته ی اورانیوم) (92238U238 پس از گذشت مدتی حدود چهار میلیارد سال به  هسته های سبکتر تبدیل می شود. به مدت زمانی که طول می کشد تا هسته ی یک عنصر رادیو اکتیو به هسته های سبکتر واپاشیده شود ، نیمه عمر( (Half life  گفته می شود . البته این تعریف برای نیمه عمر ، تعریف صحیح و کاملی نیست ؛ زیرا تعریف علمی نیمه عمر بر اساس فعالیت ( اکتیویته ) عناصر صورت می گیرد . 

نمونه سوالات علوم پایه سوم راهنمایی

 

جاهای خالی را با کلمات مناسب کامل کنید.                         

 

۱. طبق نظریه ی زمین ساخت ورقه ای ، ............ زمین از تعداد ی ورقه های کوچک و بزرگ تشکیلشده است.

2. جریان ............. ، سبب حرکت سنگ کره بر روی نرم کره می شود.

3. سنگ های دو قاره ی افریقا و ...... با هم تشابه دارند.

4. دمای سنگ های خمیری در قسمت های زیرین ، ......... از قسمت های رویی است.

5. بیش تر محل هایی که ورقه ها از هم دور می شوند، در ............. قرار دارند.